Zespół Regionalny "Grodziszczoki"

Zespół Regionalny „Grodziszczoki” uformował się na bazie miejscowego Koła Gospodyń Wiejskich, z którym Stanisław Krzeszowski, późniejszy dyrektor Ośrodka Kultury w Grodzisku Dolnym nawiązał ścisłą współpracę. Wraz z przewodniczącą Koła Gospodyń Wiejskich, panią Heleną Maj w roku 1975 założyli oni zespół, który przyjął wówczas nazwę „Regionalny Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Grodziskiej”.

Pierwszy kierownik zespołu Stanisław Krzeszowski datuje go na rok 1975, jednak członkinie zespołu, m.in. Wanda Kuras, Apolonia Kuźniar, Bronisława Kot uznają rok 1974 za początek istnienia Zespołu „Grodziszczoki”, gdyż wtedy na Dożynkach Gminnych w 1974 roku dały pierwszy występ jako Koło Gospodyń Wiejskich.

Założyciel zespołu – Stanisław Krzeszowski przez okres 10-ciu lat nagrywał na taśmach stare regionalne przyśpiewki i melodie, spisywał teksty pieśni ludowych, podania i obrzędy, towarzyszące ważnym wydarzeniom w życiu wsi. Okazały się one później niezwykle pomocne przy opracowaniu i wystawieniu dawnego „Wesela grodziskiego”. Stanisław Krzeszowski przyjął założenie, aby działalność zespołu regionalnego opierała się na dawnym, autentycznym folklorze, związanym z tradycyjną gwarą i intonacją grodziską. Postawienie na autentyzm i odrzucenie stylizacji było trafną decyzją i przyniosło już na wstępie sukces. Na IV Festiwalu Ziem Nizinnych w Tarnawie „Grodziszczoki” zajęły III miejsce w kategorii zespołów autentycznych.

Od 1978r. kierownictwo zespołu objęła Maria Woźniak. Pod jej nadzorem zespół kontynuował gromadzenie archiwalnych dokumentów służących do opracowania scenariuszy „Wesela grodziskiego” i „Miodobrania”, autentycznych obrzędów grodziskich z początku XIX w. W programach tych brała udział liczna grupa osób – zespół śpiewaczy, soliści, solistki, kapela ludowa wraz z cymbalistami. Jesienią 1979r. grodziski zespół wytypowany został przez WDK w Rzeszowie na Światowy Festiwal Folklorystyczny do Nancy we Francji.

Wraz z początkiem 1981r. w kronice zespołu pojawiać się zaczęła nazwa Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Grodziszczoki” zredukowana z biegiem lat do nazwy – Zespół Regionalny „Grodziszczoki”.

Zespół posiada w repertuarze autentyczne obrzędy, pieśni i przyśpiewki ludowe oraz tańce z Grodziska i okolic. Scenariusze kolejnych widowisk obrzędowych powstały na podstawie ustnych przekazów starszego pokolenia oraz zapisu obrzędów pochodzących z wydanej w 1935 roku książki „Zwyczaje grodziskie”. Zespół występuje z grodziską Kapelą Ludową o tradycyjnym składzie instrumentów.

„Grodziszczoki” to zespół posiadający autentyczne stroje kobiece z przełomu XIX i XX wieku. Zespół „Grodziszczoki” jako grupa folklorystyczna bazował od samego początku na autentycznych przedwojennych zwyczajach grodziskich. Stanowi on żywy przykład kultywowania i chronienia dawnego folkloru grodziskiego, odchodzących w zapomnienie starodawnych obrzędów i zwyczajów. „Grodziszczoki” dają dowód na to, że zajęcia, stroje i narzędzia, pieśni i przyśpiewki, a także rozrywki minionych czasów niosą w sobie ukryte i niepowtarzalne piękno, które trzeba pokazywać szerokim kręgom widzów i zaszczepić w duszę młodego pokolenia.

Twórczość Zespołu udokumentowana została w scenariuszach widowisk oraz zbiorze „Pieśni okolicznościowe na różne okazje”. Zespół posługuje się językiem autentycznym, gwarą charakterystyczną dla Rzeszowszczyzny. Do najczęściej prezentowanych przez zespół widowisk należą:

„Miodobranie” – przedstawia starodawny zwyczaj zakupu miodu u bartnika przez rodziców panny młodej, a następnie degustację tegoż miodu przez swatów.

„Wesele grodziskie” – stanowi rekonstrukcję wesela z okresu międzywojennego, pokazuje wiele towarzyszących temu wydarzeniu obrzędów i pieśni weselnych.

„Poprawiny” – przedstawiają drugi dzień wesela, prezentują sceny z wiechą i korowalem (kołaczem weselnym), czyli tak jak w tradycji grodziskiej bywało.

Cykl widowisk „Od Wigilii do Trzech Króli”, w skład którego wchodzą: „Wigilia”, „Szczodroki”, „Raj”, „Kolędnicy z kozą”, „Herody” – wszystkie te widowiska przedstawiają sceny i wydarzenia związane ze Świętami Bożego Narodzenia, Nowego Roku i Trzech Króli.

„Pastuchy” – prezentacja zabaw, przyśpiewek i piosenek pasterskich towarzyszących pasieniu krów.

„Lamenty” – jest to autentyczny obrzęd pogrzebowo-żałobny istniejący w Grodzisku poniekąd do chwili obecnej. „Grodziszczoki” są jednym z niewielu zespołów w Polsce, które sięgnęły po ten trudny i rzadki repertuar. Pieśni pochodzą z Grodziska i okolic. Były przekazywane z dziada pradziada i stanowiły dla wiejskiej społeczności jeden z najpiękniejszych sposobów pożegnania zmarłych. Wyrażały też nadzieję, że jego droga tak naprawdę nigdy się nie kończy. Najstarsze pieśni pochodzą z XVI wieku. Lamenty pogrzebowe z Grodziska zachwycają dziś przede wszystkim etnografów.

Zespół Regionalny „Grodziszczoki” posiada na swym koncie liczne nagrody i wyróżnienia za udział w konkursach i festiwalach na szczeblu wojewódzkim i ogólnopolskim, w tym dwie prestiżowe nagrody: Nagrodę im. Oskara Kolberga przyznaną w 1994 r. oraz Medal im. Franciszka Kotuli z 1995 r. W 2001 roku Zespół otrzymał odznaczenie „Zasłużony dla Kultury Ludowej Województwa Podkarpackiego” w Wojewódzkim Przeglądzie Autentycznych Zespołów Ludowych. Dużym osiągnięciem dla zespołu jest także udział w zagranicznych tournée po Francji, Finlandii, Niemczech, Ukrainie i USA.